HOLHTHEIHLO ZUMH AWK A TLAAK LONAK ARUANG HNA
(1) Holhtheihlo timi biafang cu Greek Bible ah a um lo (Biakam Thar vialte cu Greek Biakam Thar an lehmi an si dih caah Greek Biakam Thar I a um lomi cu Baibal ah a umlo ti khawh asi). (2) January 1, 1901 hlan ah vawlei cungah holhtheihlo in holh a rak um bal lo. Atu i an holhmi holhtheihlo hi 1901 kum ceu in an thawkmi asi. Thlarau thil pek cu AD 30 in ai thawk cang.
(3) Holhtheihlo in a holhmi hna hi Bible le theology lei ah cawnnak reprap a ngei lomi a si ngawt hna. An cawn ve ko zongah academic study ngaingai a tuah mi an um lo. Degree hicu zeiti poh in laak khawh asi. Atu ahcun degree in zoh chan asi ti lo.(4) Holhtheihlo ka ngei ai timi hna nih Baibal cawnpaiknak zei ah an rel lo. Paul nihcun a lettu an um lawng ah zaapi sinah cun holh ding asi a ti. Atu holhtheihlo hicu a lettu nan um lo zongah a poi ah nan chia loh. Hi nih hin Baibal biacahmi zei i nan rel lonak a langh ter.
(5) King James hmanh ah an chap chawmmi asi caah sirsawt in an ttialmi unknown tongues(holhtheihlo) timi cu voi 6 lawng a um. Kan Lai Bible Thiang (Dr. David Van Bik lehmi) i voi 25 a ummi hi khawchia riantuannak pakhat asi. (6) Holhtheihlo hi Thlarau laksawng phun khat va si ve selaw, a holh in holh ding asi hnga. Hla in nan sakmi hrimhrim nihhin Biakam Thar ah zumtu hna nih an rak tinco mi Thlarau laksawng he cun ai lo hrimhrim lo ti cu a fian ter.
(7) Thlarau laksawng adang vial va tinco khawh tung hna loin holhtheihlo laksawng lawng ka tingco ai timi nan karh ning a fah tukmi zongnih a dik lonak a langh ter. Kan ngakchiat lio 1970s lio hrawng ahcun holhtheihlo a ngeimi hi Laitlang khuate kip ngawt ah an rak um lo. 1985 tiang ah Matupi peng pumpi ah holhtheih holhmi an rak um lo. Atu ahcun khua kip ah holhthiehlo laksawng ka tingco ai timi nan khah cang caah, Thiang Thlarau i atu ceou i hi laksawng va peek lulhnak ding sullam a um lo.
( Mirang Bible versions hi 100 hrawng a um. Holhtheihlo timi biafang hi a ummi hi version pali-nga lawng an si. King James an i chirhchanh caah cu version pali-nga hmanh ahcun a umnak aruang asi. King James nih unknown tongue (holhthiehlo) timi hi sirsawt in a telh chih. Sersawt in ttialmi cu orginal a lehmi ah a ummi asi lo caah sirsawt in a ttialmi asi. Cucaah King James zongah hin a um loh ti khawh asi. Sirsawt in ttial hlah selaw a um ti khawh asi hnga.
King James cu an remh tthan le “New King James” an ti. New King James ahcun “unknown tongue” (holhtheihlo) timi biafang pakhat zong a um ti lo. Cucu Evan. Dr. Rual Uk nih a lehmi khi asi. Asinain, kei cu “holhtheihlo” hi ka pom ko a rak ti ve hoile ka kuaruah a har ngai. Amah nih a zumh i a lehmi Baibal hmanh i a um lomi a pommi nih ka khuaruah a ka har ter. AMT